«Найман» эйфорияға қарсы: Қуат Хамитов неге қазақстандық футболдың «ұсақ жеңістеріне» сенбейді

Ұлттық құрама Лихтенштейнді 4:0 есебімен талқандаса — лента эмодзилер мен мадақ тақырыптарға толады. Сол сәтте «Найманның» суық душындай посты шыға келеді: «Мына командаға жалғыз өзім қарсы шығып, бәрін жеңемін!» — деп жазады Қуат Хамитов, мерекелік шарды инемен жарып тастағандай. Біреулер үшін бұл — бунтарь позасы, басқалар үшін — жағымсыз болса да керек шындық.

«Түсініксіз командаға гол соғып қуанасыңдар… Оларға жалғыз өзім де қарсы шығып, жеңіп кетемін!»

Қуаныш дауысы мен келіспеу дауысы

Соңғы жылдары қазақ футболы жекелеген сәттіліктерді тойлауға үйренді: бір ойындағы ұтымды ойын, өтімді жеребе, дыбысты афиша. Осы фондағы Хамитов — фейерверктен гөрі күндізгі жарықты бағалайтын адам сияқты. Ол бір ойды қайталап айтады: аутсайдерді ұтқан фактіге емес, жүйелік өсудің белгілеріне қуанайық — ойын сапасы, бәсеке, мықтылармен матчтардағы мінез.

Оның гиперболалары — «футболды жабыңдар», «мен жалғыз да ұтамын» — көбін ашуландырады. Бірақ айқайдың ар жағында мына каркас тұр: стандарттар төмен, приоритеттер шатасқан.

«Он жыл бұрын футболды жабу керек дедім! Сенбедіңдер».

Андорра — лакмус

U-21 құрамасының Андоррадан 0:1 ұтылуы — «Найман» үшін идеалды кейс. Қағида бойынша Қазақстанға жазылатын матч тарихқа қарсыластың жеңісі ретінде кірді. Мұндай нәтиже кездейсоқтықпен түсіндірілмейді — симптом ретінде оқылады. Хамитов осы симптоммен витринаны ұрады: жастар жеңуі тиіс жерде ұтылады екен — демек, мәселе бір кеште емес, тереңіректе.

Бірі — стандарт, бірі — психология, бірі — «талдау керек» дейді. Ал Хамитов менталитетті суырып алады: бағаламадың — құн төлейсің. От жоқ — сабағын аласың. Бұл оныңше — Андорра түні емес, бала кезден үйренілетін жеңіс мәдениеті.

«Бұл — дабыл. Көз жұмбайық… Он жыл бойы айттым: жабыңдар дедім — тыңдамадыңдар».

«Балықтарға акулалар арасында орын жоқ»

«Қайрат» ЛЧ тобына шықса — ел қуанады, себебі мұндай афиша бізде сирек. Бірақ Хамитов: «жеребеге ерте қуанып қойдыңдар» дейді. «Реалдан» 0:5 — скепсисін бекіте түседі. Глянец үшін бұл суретті бұзады, ал прагматик үшін — класстағы алшақтықтың айғағы: акулалармен жүзгің келсе, су ұстай алуың керек.

Оның позициясы романтикадан ада, бірақ акценттерді адал қояды: топтық афиша — нәтиже емес. Нәтиже — топ-қарсылас сені алаңда елемей өте алмайтын кезде.

«Акулалар жүзетін жерде балықтарға орын жоқ».

«Бөтен еңбекті әрдайым құрметтедім… Бірақ топқа түстік деп емес, намысқа лайық ойынды, нағыз айқасты көргім келеді».

Ақша және балақайлар

Хамитовтың бөлек тақырыбы — ақша. Шығынның өзі емес, бағыты. Ол футболға инвестицияға қарсы емес, «витрина экономикасына» қарсы: қатысқаны үшін сыйақы, «мерекеде болдық» деген даңқ. Оның логикасы: ақша пирамиданың төменіне ағынмен түсуі керек — мектептер, жаттықтырушылар, инфрақұрылым. Ұтқанға — төле, қалғаны — бұқаралық және балалар спортына. Бес–жеті жылдан соң күнтізбе емес, кадр туралы сөйлесеміз.

Қатты естіледі, бірақ ұзақ қашықтыққа есеп: сапа бюджет жолынан емес, ортадан туады.

«Сендер оларды көкке көтердіңдер, футболға миллиардтар құйғанға дейін! Ақылдырақ болсақ: жүлдеге кіргендерге ғана төлем. Қалған қаржыны — балалар мен бұқаралық спортқа».

Соңғы жеңілістен кейін Али Алиев «позитив іздеп, келесі матчқа дайындалайық» десе, Хамитов қабақ түйді:

«Футбол — дәл сіздер үшін бизнес, ал халық сол бизнестен 30 жыл бойы зардап шегіп келеді!»

Неге оны естиді (келіспесе де)

Біріншіден, жүйелі. «Найман» жылдар бойы бір тезисті айтады — қолайсыз, бірақ таныс.

Екіншіден, жанкүйердің нервіне тиеді. Андорра секілді «ауырта» соққанда, қоғамға түсіндіру тілі керек. Хамитов қатал, бірақ қарапайым сөздік береді.

Үшіншіден, фамилия емес, планка туралы. Оның сыны — бір бекер жіберген қорғаушыға емес, афишаны деңгеймен шатастыруға үйренген бүкіл механизмге.

«Сылтау іздемеңдер. Планканы көтеріңдер — күн сайын. Сонда қуаныш та шынайы болады».

Контекст — тақырыптан маңызды

Хамитовтың қаттылығымен келіспеуге болады. Сарказмынан шаршауға да болады. Бірақ эмоцияны сылып тастағанда бір сұрақ қалады: прогресс деген не? Кестеде тағы бір «құсбелгі» ме, әлде деңгейі биік қарсыластың тексерісіне төзетін ойын ба?

Жауапты кез келген спорт секциясына бала апарған адам біледі: прогресс — бүгін кешегіден қиынырақ болған жерде. Осы жерде «Найманның» сыны бүкіл шаруашылықтың минимум бағдарламасымен ұйқасады: әп-сәттік даңқты күтуді доғару, ұзақ жұмысқа үйрену және «жүйе» деген жалықтырғыш сөзге сену.

«Қуанатын кез — мықтылармен тең айқасқанда. Әзірге — тек мерекеге кіргенімізге емес».

Қуат Хамитов — футболдың антагонисі емес. Ол — өз-өзін мадақтаудың антагонисі. Оның посттары — эйфорияда тайып кетпеу үшін жолдағы ұсақ шиптер. Қазақстан футболы бір кештің хикаяларымен емес, ұзын биографиямен өмір сүргісі келсе — жеңіс карусельдерін ғана емес, көзге көрінбейтін күнделікті еңбекті де сүюге тура келеді. «Найман» гиперболаларының түбінде сұралатыны — дәл осы.